1
Mr. Homeowner & Mrs. Consumer

by Tom Frantzen & Marc van Grootel

Volgende hoofdstuk Inhoudsopgave

"Zeker, het effect van televisie op het sociale gedrag is een heet hangijzer onder Massamedia-theoretici. Vroegere analitici zagen consumenten als passieve ontvangers van kapitalistische hersenspoelingen, maar tegenwoordig zijn er steeds meer aanhangers van de 'Uses and Gratifications' theorie, die beweert dat TV-kijkers 'actief beoordelen en beslissingen nemen', dat ze niet gemanipuleerd worden, maar de beelden zelf manipuleren." [1]

Beide standpunten overdrijven, wat symptomatisch lijkt te zijn voor de omgang met clichés, zeker wanneer ze behandeld worden door auteurs met goede bedoelingen, en dan hebben we het inderdaad over sociologen of critici van sociologen die vaak ook socioloog zijn. Wanneer je in het bovenstaande citaat het woord 'televisie' vervangt door woon-omgeving, hebben we het ineens over architecten, stedebouwers en nog steeds sociologen en hun critici, die inderdaad ook weer architect, stedebouwer of socioloog zijn.

We hebben geen behoefte dit systeem van kritiek op kritiek te doorbreken en ons te profileren als een derde partij die weer vanuit een andere optiek kanttekeningen bij de te constateren clichés in de Architectuur & Woningbouw plaatst en daarmee het debat een nieuwe wending geeft. De behoefte om een standpunt in te nemen ten opzichte van dit traditionele probleem van de Architectuur & Woningbouw lijkt dan ook te ontbreken, ware het niet dat zo'n standpunt natuurlijk nooit ontbreekt:

Vanuit de interesse voor het clichématige van het Architectuurdebat richt deze scriptie zich dan ook op het grootste cliché dat er is; de American Dream met in de hoofdrol Mr. Homeowner & Mrs. Consumer en gesitueerd in een vrijstaand huis in Suburbia. Deze scriptie is dus eigenlijk een Soap.

Dat Soap populair is wordt weerspiegeld in en ondersteund door de meest populaire TV-series en succesvolle films die, niet toevallig, veelal te zien zijn op de zenders van RTL [2], bedoeld voor eigentijdse, hoog opgeleide mannen, een omschrijving die laat zien dat de patronen in de werkgelegenheid en de forenzenstromen die het klassieke Suburbia bepaalden - waar de blanke, burgerlijke Mrs. Consumer thuis afgezonderd zat terwijl manlief de kost verdiende - weliswaar geëvolueerd zijn, maar als fundamentele denkwijze, die aan deze leefwijze ten grondslag ligt, nog steeds van kracht blijken te zijn.

De constatering dat het inderdaad deze patronen zijn die nog steeds het sociale gedrag beïnvloeden en dus ook van doorslaggevend belang zijn voor een beschrijving van Suburbia heeft tot gevolg dat we ook aandacht besteden aan de Pattern Language van Christopher Alexander, een architectuurtheorie die perfect past binnen het kader van een Soap, die immers als geen andere theorie gebaseerd is op clichés. In plaats van het innemen van een moralistisch standpunt ten opzichte van deze clichés, zoals Alexander, willen we de clichés die zich afspelen in en rond Suburbia nu eens serieus nemen. Bovendien is het op consumptie gerichte Suburbia er altijd geweest en zullen de patronen die er zich afspelen ook altijd gangbaar zullen blijven. Zoals in het Stenen Tijdperk The Flintstones het deden voorkomen dat het op apparaatjes gerichte suburbane leven de hoogst haalbare menselijke toestand betrof, zo zullen The Jetsons dat doen in de verre toekomst, en zo zijn Al en Peggy Bundy uit Married...with children de hedendaagse exponenten van de suburbane idealen. Hoewel de laatsten eigenlijk bedoeld zijn als parodie herscheppen zij in wezen de suburbane conventies, waar zij zo afgestompt mee omgaan, voor een nieuw publiek: 'Zo moet het dus niet' is de boodschap.

'Hoe het wel moet' wordt overduidelijk in de serie The Wonder years waarin het jongetje Kevin gevolgd wordt vanaf zijn peuterjaren tot aan het einde van de Highschool. We maken zijn eerste prille liefde (Winnie) mee, we kijken toe wanneer Kevin zijn eerste baseball lessen van zijn vader krijgt op the lawn voor de deur, We zijn getuige van de meest gebruikelijke vorm van couplevisiting; de barbecue bij de ouders van zijn buurjongen (Paul). We zien Mr. Homeowner en Mrs. Consumer elkaar een afscheidszoen geven op het paadje van de voordeur naar de oprijlaan als vader naar zijn werk op de construction site vertrekt en moeder alleen achterblijft en aan het huishoudelijk werk begint, daarin bijgestaan door de allernieuwste apparaten en een grote ingebouwde koelkast. Vader droomt over het allernieuwste model auto, maar kan hem natuurlijk niet betalen. Enkele jaren later zien we hem dan toch in zo'n Chevy rijden, reeds voor 10% afbetaald en natuurlijk onder gunstige kredietvoorwaarden. Vele jaren later zien we Kevin rij-examen doen in deze auto, die inmiddels voornamelijk door moeder gebruikt word om de lange afstanden naar de Shopping Mall mee af te leggen, het traditionele 'dagje uit' voor de huisvrouw en haar kinderen. Verder zien we natuurlijk Kevins leven op school, van een redelijk kleine basisschool met vooral kinderen uit de directe omgeving en dezelfde sociale klasse, en later Highschool waar ineens blijkt dat de samenleving een heel stuk heterogener is en Kevin voor het eerst kennis maakt met zwarten maar ook bijvoorbeeld niet weet hoe hij een meisje, dat onmiskenbaar upper middle class ouders heeft, moet benaderen. Het meest ontroerend is het moment dat Kevin en Paul definitief uit elkaar gaan groeien. Terwijl Kevin naar een public Highschool gaat, wordt Paul door z'n ouders bij een gerenommeerde kostschool aangemeld, waar hij zelfs op een snikhete zomerdag een blauw uniform met stropdas moet dragen. Als hij op een dag terugkomt van deze kostschool, met zijn blauwe kostuum nog aan en zijn stropdas recht, blijken de klasseverschillen die in hun jeugd niet belangrijk waren ineens pijnlijk te worden, hun afkomst wordt manifest en zal gedurende lange tijd een niet te overbruggen verschil blijken te zijn. Pas onlangs kwam het weer goed !

Ondanks het feit dat er wetenschappers en journalisten zijn die verklaren dat Suburbia dood is, blijft haar kracht, zowel in fysieke, sociale als culturele zin, onverminderd en blijft de suburbane ideologie zoals voorgesteld in film, televisie en andere vormen van massacultuur de stereotypen waarop de traditionele voorsteden gebouwd zijn op hardhandige wijze in leven houden. Het lijkt er zelfs op dat na de Tweede Wereldoorlog het traditionele rollenpatroon aan kracht heeft gewonnen, na de aanvankelijke toestand zoals die ontstaan was door de oorlog zelf. Door de grootschalige afwezigheid van mannen, die voor Uncle Sam in Europa vochten, waren de achterblijvende vrouwen veelal gedwongen in hun eigen onderhoud te voorzien. Aan het eind van de oorlog had 27 procent van de getrouwde vrouwen een betaalde baan buitenshuis, voornamelijk in de oorlogsindustrie [3] . Rosie the Riveter [4] was niet alleen aan haar financiële zelfstandigheid gewend geraakt maar ook aan kinderopvang en andere vrouwvriendelijke voorzieningen in de woonoorden die rond de vliegtuigfabrieken en de scheepswerven waren neergezet. Veel mannen waren echter vlak voor hun vertrek naar de oorlog in het huwelijk getreden met hun 'meisje' en hadden voor het geval ze niet terug zouden keren nog snel een kind bij haar verwekt, als het ware als een tastbare herinnering aan de vader, maar ook als het voorschot op hun American Dream, een eigen gezinnetje, een ideaal dat hen hielp de oorlog te doorstaan.

Het is dan ook niet toevallig dat de suburbanisatie met de GI-bill van 1944, die bedoeld was om de zestien miljoen overlevende GI's een eigen huis in het vooruitzicht te kunnen stellen, pas echt goed op gang kwam, na een problematische aanvang van het suburbanisatieproces tussen de twee Wereldoorlogen. Dit proces wordt uitvoeriger omschreven in het hoofdstuk Federal interference ? "No, we shouldn't build houses !". De suburbs die door deze wet gefinancierd konden worden hadden een dermate grote aantrekkingskracht dat in 1960 het aantal bewoners in de suburbs groter was dan het aantal stedelingen. Omdat de doelgroep jonger en minder vermogend was dan voor de Tweede Wereldoorlog was het protoype huis in Suburbia een tot het minimum gereduceerd aftreksel van de vooroorlogse middle-class woning. Toch werden de huizen over het algemeen hoog gewaardeerd door hun bewoners, wat natuurlijk niet verbazingwekkend is in een tijd met een fors woningtekort. Het huis werd ontdaan van zijn dining room, zijn guest room, de pantry en de porch en aldus van zijn vooroorlogse symboliek en alleen de meest elementaire voorzienigen zoals een keuken, die tegelijk diende als ingang, een badkamer, twee slaapkamers en een living room bleven over en zetten de standaard voor de suburbian houses. Ondanks deze reductie voldeden de huizen ruimschoots aan de verwachtingen, ze maakten het immers voor iedere veteraan mogelijk de eerste vereiste voor de American Dream te verkrijgen, Home sweet home. Door het huis zelf te verbouwen en aan te passen aan het eigen gezin en via de investering van tijd en energie - sweat equity [5] - konden de bewoners de waarde van hun huis vergroten, daarmee hun status verhogen en vervolgens in de maatschappij opklimmen naar een hogere sociale klasse, the middle-class [ 6] . Dit had tevens tot gevolg dat suburbs die begonnen als working class tegenwoordig niet alleen door de bewoners zelf, maar ook door de media en door politici op zoek naar de middle class vote, als zodanig werden bestempeld. De Droom is voor vele bewoners van Suburbia daadwerkelijk in vervulling gegaan (The American Dream has come true).

Volgende hoofdstuk Inhoudsopgave